Sevginin əsası güvən hissidir. İnsanlar arasında sevginin olması güvən hissinin mövcudluğundan və insanın etdiyinin qeyd-şərtsiz qəbul ediləcəyinə inamından asılıdır. Bütün bunları nəzərə alsaq, uşaqda məhəbbət anlayışının formalaşması əslində toxumları doğuşdan atılan davamlı bir prosesdir. Ana ilə yeni doğulmuş körpə arasında formalaşacaq “bağlanma” tərzi, uşağın sonrakı həyatda hansı əlaqələr quracağına dair ipuclarını ehtiva edir. Xüsusilə birinci ildə qidalanma, yuxu, təmizlik kimi əsas ehtiyacları vaxtında və qeyd-şərtsiz qarşılanan, fiziki təmasın kifayət qədər olduğu şəraitdə böyüyən uşaqda “təhlükəsiz bağlanma” yaranır. Bu cür bağlılıq inkişaf etdirən uşağın gələcək həyatında inam problemi olmayacaq və ya daha az olacağı üçün sevgini hiss etmək və başqalarına da hiss etdirmək daha asan olacaq. Əksinə, fiziki və emosional ehtiyacları vaxtında və kifayət qədər ödənilməyən, buna görə də “etibarsız bağlılıq” yaranan uşaqda anaya və ya ona baxan şəxsə qarşı inamsızlıq yaranır. Bu vəziyyət uşağın həyatında bəzi şəxsiyyətlərarası problemlərə yol açır.

Uşağa sevgini izah etmək ona sevildiyini hiss etdirməklə başlayır. Təbii ki, hər bir valideyn öz övladını sevir. Ancaq bunu uşaq hiss etməlidir. Doğumla başlayan bu prosesdə önəmli məqamlardan biri də uşağın dünyaya öz istəyi ilə gətirildiyi inancıdır. Bu, onun özünü dəyərli və sevgiyə layiq hiss etməsinə kömək edir. Başqa bir məqam isə buna vaxt ayırmaqdır. Tədqiqatlar göstərir ki, uşağınızla keçirdiyiniz vaxtın keyfiyyəti müddətdən daha vacibdir. Bütün günü onun yanında ola bilərsiniz, ancaq onun suallarını və ya sözlərini paylaşmasanız və qulaqardına vursanız, o, sizin üçün vacib olmadığını düşünə bilər. Üstəlik, sevgini yaşamaq və yaşatmağın yolu qeyd-şərtsiz qəbuldan keçir. Uşağınızın qeyd-şərtsiz sevildiyinə inanması da sevgini öyrənməkdə vacib bir məqamdır. Uşaqlar qeyd-şərtsiz sevgi və güvən instinkti ilə doğulurlar. Biz onlara sevginin şərti ola biləcəyini öyrədirik. “Bax, yeməsən, mən sənin anan olmayacağam” deyirik, “yenə tapşırığı etməsən, müəllimin səndən xoşu gəlməyəcək” deyirik. Ancaq ana yemək yeməyəndə analıqdan imtina edə bilməz, müəllim də şagirdinə olan sevgisini görülən ev tapşırığına indeksləşdirə bilməz. Amma uşaqların idraki qabiliyyətləri hələ bu mühakiməni yürütmək üçün kifayət etmədiyi üçün onlar yalnız müəyyən şərtləri yerinə yetirdikdə seviləcəklərinə inana bilərlər. Uşaq şərtləri yerinə yetirə bilməyəndə özünü sevgiyə layiq görmür. Ona görə də ailələr belə söhbətlərdən çəkinməlidirlər.

Uşaqlar sosiallaşmağa başladıqca böyükləri, xüsusən də valideynlərini təqlid etməyə və onları nümunə götürməyə başlayırlar. Buna görə də ətrafdakı böyüklərin sevgini necə yaşadıqlarına və bir-birlərinə sevgilərini necə göstərdiklərinə diqqət yetirirlər. Bu prosesdə ətrafdakı böyüklərin davranışları, düşüncələri və inancları təsirli olur. Məsələn, insanlar hər ikisi bir-birini sevdiyini deyirsə və biri yoxkən digəri onun haqqında mənfi fikirlər söyləyirsə, bu, uşağın bir-birini sevən iki insana verdiyi tərifdir. Ona görə də valideynlər uşağa qarşı rəftarlarında diqqətli olduqları kimi, bir-birlərinə qarşı davranışlarında da diqqətli olmalıdırlar.

Rövşən Nəcəfov

Psixoloq