Zəka yetərsizliyi dedikdə şəxsin bacarıq və qabiliyyətlərinin yaşına görə orta səviyyədən aşağı olması başa düşülür. Bu vəziyyət psixi proseslərin tam və ya qismən reallaşmaması nəticəsində yaranır. Psixi proseslərə düşünmə, diqqət, qavrama, yaddaş, problem həll etmə və planlama kimi qabiliyyətlər daxildir. Zəka geriliyi olan insanlar bu qabiliyyətləri orta səviyyədən aşağı və yaşlarına uyğun olmayan şəkildə həyata keçirirlər. Bu vəziyyət adətən anadangəlmə olur və buna müxtəlif genetik, bioloji və ya ətraf mühit faktorları səbəb ola bilər. Əqli geriliyi olan şəxslərin öyrənmə və gündəlik həyat bacarıqlarını təkmilləşdirmək üçün xüsusi təhsil və dəstək proqramları tələb oluna bilər.

Zəka yetərsizliyi ünsiyyət və sosial münasibətlərdə çətinliklərə, gündəlik həyat bacarıqlarını tam əldə edə bilməməyə, özünə qulluq etməkdə çətinlik çəkməyə, öyrənmə proseslərində gecikmələrə səbəb ola bilər.

Zəka yetərsizliyinin səbəbləri prenatal (doğum öncəsi), natal (doğum zamanı), postnatal (doğumdan sonra) səbəblərdən qaynaqlana bilir. Genetik faktorlar, metabolik pozuntular, alkoqol və maddə istifadəsi, yetərsiz qidalanma, infeksiyalar, erkən doğum, gec doğum, doğum zamanı oksigen yetərsizliyi, baş-beyin travmaları, uşaqlıq dövrü xəstəlikləri və s. uşaqlarda zəka yetərsizliyinə səbəb ola bilir.

Zəka yetərsizliyi olan şəxslərin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və potensiallarını maksimum dərəcədə artırmaq üçün dəstək vermək vacibdir. Xüsusi təlim proqramları, terapiya, dəstək xidmətləri və müvafiq tədbirlərlə zəka yetərsizliyi olan şəxslər öz həyat bacarıqlarını təkmilləşdirə və cəmiyyətdə daha müstəqil yaşaya bilərlər. Ailələrin və cəmiyyətin bu şəxslərə anlayışla dəstək verməsi də vacibdir.

Quliyeva Anara

Klinik psixoloq