Kəkələmə uşaqlıqdan başlayan, normal səlislik və danışıq axını ilə bağlı tez-tez və vacib problemləri özündə cəmləşdirəndanışıq pozğunluğudur. Kəkələmə problemi olan insanlar nə demək istədiklərini bilirlər, ancaq danışmaqda çətinlik çəkirlər. Məsələn, bir sözü, hecanı, samit və ya sait səsini təkrarlaya, uzada və ya söhbətdə dura bilərlər. Kəkələmə, danışmağı öyrənməyin normal bir hissəsi olaraq gənc uşaqlar arasında daha geniş yayılıb. Kiçikuşaqlarda danışma və dil bacarıqları söyləmək istədiklərini davam etdirəcək qədər inkişaf etmədikdə bu zaman kəkələmə ola bilər.Əksər uşaqlarda kəkələmə müvəqqətidir və zamanla tamamilə yox olur.

Kəkələmə bəzən uşaqlıqda başlayan və yetkinlik yaşına qədər davam edən xroniki bir xəstəlikdir. Bu cür kəkələmə tez-tez insanın hörmətinə və digər insanlarla qarşılıqlı münasibətlərinə mənfi təsir göstərir. Kəkələmə problemi olan uşaqlar və böyüklər nitq axıcılığı qazanmaq üçün danışma terapiyası, idrak davranış terapiyası və ya elektron cihazlardan istifadə metodlarından faydalana bilərlər.

Kəkələmək – sözlərin, səslərin və ya hecaların təkrarlanması, danışmaqda fasilə və ya qeyri-bərabər nitq sürəti ilə xarakterizə olunan nitq pozğunluğudur. Ən çox 2-6 yaş arasında ortaya çıxan kəkələmə, bütün uşaqların təxminən 5-10%-nə təsir edir.Kəkələyən uşaqların 25%-dən çoxunda bu, yetkinlik yaşına qədər davam etmir. Ümumiyyətlə, uşağın inkişafı irəlilədikcə bu hal tamamilə yox olur. Qalıcı ola bilən hallarda, erkən müdaxilə ilə problemin yetkin yaşlarında davam etməsinin qarşısı alınır.

Kəkələmənin əlamətləri hansılardır?

Kəkələmədə görünə biləcək əlamət və simptomlara aşağıdakılar aid edilə bilər:

➢ Bir söz, söz və ya cümləyə başlamaq çətinliyi

➢ Bir sözün və ya sözün içindəki səslərin uzanması

➢ Bir səs, heca və ya sözün təkrarlanması

➢ Müəyyən hecalar və ya sözlər üçün qısa bir səssizlik və ya bir söz içərisində dayanmalar

➢ Növbəti sözə keçməkdə çətinlik çəkmək

➢ Bəzi sözləri deyərkən üzün və ya bədənin yuxarı hissəsinin həddindən artıq uzanması

➢ Danışıq narahatlığı

➢ Effektiv ünsiyyət qurmaq üçün məhdud imkan

Kəkələmənin müalicəsi necə edilir?

Kəkələməsi olan bütün uşaqların müalicəyə ehtiyacı olmur, çünki inkişafda kəkələmə zamanla öz-özünə həll olur. Uşaq psixiatrının hərtərəfli qiymətləndirməsindən sonra ən yaxşı müalicə yanaşmasına qərar verilə bilər. Müalicədə istifadə olunan bir neçə fərqli yanaşma var. Bir şəxs üçün faydalı olan bir metod, fərdi fərqlər və ehtiyaclar səbəbindən başqası üçün təsirli ola bilməz. Müalicə kəkələməni tamamilə aradan qaldıra bilməz, ancaq insana kömək edəcək bacarıqları öyrədə bilər:

➢ Danışıq səlisliyini yaxşılaşdırmaq

➢ Effektiv ünsiyyəti yaxşılaşdırmaq

➢ Heç bir problem olmadan məktəbə davam etmək və çalışmaq

➢ İctimai fəaliyyətlərdə asanlıqla iştirak etmək

Kəkələmənin müalicəsində istifadə olunan bəzi üsullara aşağıdakılar daxildir:

Danışıq terapiyası. Danışıq terapiyası nitqdəki kəsilmələriazalda bilər və uşağın özünə hörmətini artıra bilər. Danışıq terapiyası – danışıq dərəcəsi, tənəffüs dəstəyi və boğaz gərginliyi kimi danışıq nümunələrini idarə etməyə yönəlmişdir.

Danışıq terapiyası üçün ən yaxşı namizədlər bunlardır:

➢ 3 aydan 6 aya qədər kəkələmə problemi olanlar

➢ Aşkarlanan kəkələyənlər

➢ Kəkələmə səbəbi ilə duyğusal çətinlik çəkənlər

➢ Kəkələmənin ailə tarixi

Valideynlər övladlarının problemdən daha tez keçmələrinəkömək etmək üçün terapevtik üsullardan istifadə edə bilərlər. Uşaq danışarkən onu dinləmə problemin mərhələsində vacib bir addımdır.

Şüurlu davranış müalicəsi. Şüurlu davranış psixoterapiyası kəkələməni artıra biləcək düşüncə tərzlərini təyin etməyi və dəyişdirməyi öyrənməyə kömək etmək üçün tətbiq olunur. Bu da kəkələmə ilə əlaqəli stres, narahatlıq və ya özünə hörmət məsələlərini həll etməyə kömək edə bilər.

VALİDEYN – UŞAQ ƏLAQƏSİ. Valideynlərin evdə texnika tətbiq etməsi, bir uşağın kəkələmənin öhdəsindən gəlməsində, xüsusən də müəyyən metodlarla kömək etməsinin əsas hissəsidir. Valideynlərin uşağa ən yaxşı yanaşmanı təyin etmək üçün uşaq psixiatrının rəhbərliyinə riayət etmələri vacibdir.

Bəhram Ələkbərov

Defektoloq-loqoped