Sanfilippo sindromu (mukopolisaxaridoz III), nöqtə mutasiyaları nəticəsində meydana gələn və pozulmuş qlikozaminoqlikan metabolizması ilə xarakterizə olunan mukopolisaxaridozlar qrupundan olan genetik bir xəstəlikdir. Patoloji, psixi inkişafdakı proqressiv bir gecikmə, çoxsaylı davranış pozğunluqları və kobud hərəkət pozğunluqları ilə özünü göstərir. Sindroma diaqnoz qoymaq üçün hüceyrə mədəniyyətlərindəki bəzi fermentlərin səviyyəsini, beynin maqnit rezonans görüntüsünü təyin etmək lazımdır.

Səbəblər

Xəstəlik, heparan sulfatların biyokimyəvi transformasiyası nəticəsində müəyyən fermentləri kodlayan genlərdəki mutasiyalar nəticəsində inkişaf edir. Molekulyar genetik diaqnostikanın yaxşılaşdırılması sayəsində Sanfilippo sindromunun müxtəlif alt tiplərində meydana gələn gen anormallıqlarının 4 variantını aşkar etmək mümkün oldu.

Yenidoğulmuş dövrdə uşaqlar son dərəcə yüksək bilirubin miqdarı ilə müşayiət olunan tənəffüs pozuqluqlarına, ana südü ilə qidalanma pozğunluqlarına, uzun müddət sarılığa meyllidirlər.

    Xəstəlik bəzi fenotipik xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunur. Xəstələr uzanan bir baş formasına, dar, yüksək alnına, qalınlaşmış tərs alt dodağına sahibdirlər. Dəri toxunuşa görə kobud və sıx, saçlar quru və qabadır. Saçların həddindən artıq böyüməsi (hipertrixoz) adətən,çox müşahidə olunur. Onurğa sütununun patologiyası skolioz, kifoz, sümük başlarının inkişaf etməməsi səbəbilə yerişdəki dəyişikliklər ilə özünü göstərir.

    Tipik bir klinik mənzərənin təzahürü erkən uşaqlıq dövründə baş verir. Sanfilippo sindromunun əsas simptomu ardıcıl 3 mərhələdən keçən neyrodegenerativ xəstəliklərdir.

• Birinci mərhələdə (uşağın həyatının 1-4 ili) danışma gecikməsi və eşitmə itkisi üstünlük təşkil edir. Bu cür simptomlar spesifik deyil, buna görə də bu mərhələdə diaqnoz son dərəcə nadirdir.

• Ətraflı mərhələ 2-ci mərhələdə (4-10 il) formalaşır. Uşaq danışmağı dayandırır, əvvəllər qazanılmış motor və idrak bacarıqlarını itirir. Zehni pozğunluqlar diqqətin azalması, impulsiv və ya dağıdıcı davranış ilə özünü göstərir. Yuxusuzluq narahat olur, günün rejimi tamamilə itir, gecələr xəstə tez-tez yataq örtüklərini çeynəyir, gülür və ya səbəbsiz ağlayır.

• Təxminən 10 yaşında, Sanfilippo sindromunun 3-cü mərhələsi özünü göstərir, bu da ağır nevroloji simptomlarla xarakterizə olunur. Zəka geriliyi və davranış pozğunluqlarına əlavə olaraq hərəkət pozğunluqları da inkişaf edir. Gəzinti zamanı qeyri-sabitlik, tez-tez yıxılma, hipotenziya və əzələ spastikliyinə görə aktiv hərəkətlərin azalması var. Əksər hallarda konvulsiv sindrom baş verir.

Fəsadlar

Geri dönməz bir neyrodejenerativ proses müstəqil hərəkət etmə qabiliyyətinin tamamilə itirilməsinə, bütün idrak bacarıqlarının reqresiyasına səbəb olur. Bu cür xəstələr nəhayət ciddi dərəcədə əlil olur və gecə-gündüz ixtisaslı qayğıya ehtiyac duyurlar. Bəzən xəstələr spontan zehni fəaliyyətin olmaması ilə vegetativ bir vəziyyətə düşürlər.

   Sanfilippo sindromunun somatik komplikasiyaları arasında ən çox rast gəlinən hepatosplenomeqaliya, ürək patologiyaları (sol mədəciyin hipertrofiyası, aorta qapaq stenozu). 1-2 mərhələsində olan xəstələrin çoxunda xroniki ishal inkişaf edir. Udma və nəfəs alma pozğunluqları fonunda, bronxopulmoner sistemin uzun müddətli infeksion xəstəlikləri inkişaf edir ki, bu da çox vaxt ölüm səbəbidir.

   Diaqnostika

Diaqnoz qoymaq üçün müayinədə ixtisaslaşmış mütəxəssislərin - pediatrların, uşaq nevroloqlarının, psixiatrların iştirakı ilə bir genetik məsləhətləşməsi lazımdır. Fenotipdəki spesifik dəyişikliklər, çoxsaylı davranış pozğunluqları ilə birlikdə proqressiv nitq gecikməsi ilə Sanfilippo xəstəliyindən şübhələnmək mümkündür. Sindromun hərtərəfli diaqnozu üçün aşağıdakı üsullardan istifadə olunur:

Laboratoriya tədqiqatı. Sidiyin biokimyəvi analizi ifraz olunan qlikozaminoqlikanların səviyyəsində bir artım olduğunu göstərir. Fibroblastların və ya qan leykositlərinin yetişdirilməsində spesifik ferment aktivliyinin öyrənilməsi 100% etibarlı diaqnostik metoddur.

Neyro görüntüləmə. Beynin MRT nəticələrinə görə diffuz atrofik proseslər, mədəcik sisteminin genişlənməsi və korpus kallozumunun degenerasiyası müəyyən edilir. Daha az tez-tez bazal qanqlionların hipointensiyası T2 rejimində aşkar edilir.

Prenatal diaqnostika:toplanmış bir ailə tarixçəsi ilə hamilə qadınlar diaqnozu  genetik testlə təsdiqləmək və ya inkar etmək üçün (12-14 həftədə) və ya amniyosentezdə (14-16 həftədə) xorion  nümunəsi götürürlər.

Sanfilippo sindromunun müalicəsi:

Hal-hazırda beyindəki neyrodejenerativ prosesləri dayandırmağa və ya ləngitməyə qadir olan patogenetik dərmanlar yoxdur. Simptomatik terapiyanın seçimi MPS III təzahürlərinin şiddəti nəzərə alınmaqla diferensial şəkildə aparılır. Simptomatik müalicə: davranışın düzəldilməsi, konvulsiv sindromun aradan qaldırılması, hərtərəfli reabilitasiya və lazımi qayğı. Erkən diaqnoz qoyulursa, sümük iliyinin köçürülməsi faydalı ola bilər.

Proqnoz və qarşısının alınması

MPS IIIA ilə son dərəcə ağır bir gedişat müşahidə olunur, xəstələrin çoxu 15-25 yaşlarında somatik ağırlaşmalardan ölür. Yüngül ola bilən B, C, D tipli Sanfilippo sindromu üçün daha əlverişli bir proqnoz: 30-40 yaşa qədər xəstələr yaşayır, müstəqil hərəkət etmə qabiliyyətinə sahibdir, daha yüksək intellektual inkişaf səviyyəsi ilə seçilir. Mukopolisaxaridoz III-in spesifik profilaktikası inkişaf etdirilməyib. 

Mənbə:

Синдром Санфилиппо - причины, симптомы, диагностика и лечение (krasotaimedicina.ru)