Müəyyənedici Sağlamlıq Determinantları Milli Mərkəzi  tərəfindən aparılan bir ətraf mühit araşdırmasında erkən uşaqlıq inkişafına dəstək verən mütəxəssislərin yaşadığı çətinlikləri qiymətləndirdi. Aşağıdakı mövzular Kanadada ortaya çıxıb:

• Erkən uşaqlıq inkişafı praktikada və siyasətdə prioritet olmalıdır;

• Yoxsulluq ailədə ən çox stres yaradan amildir. Uşağın sağlam inkişafını pozur;

• Əhalinin bəzi qrupları aşağıdakı səbəblərdən xidmətlərdən istifadə edə bilmirlər:

• dil maneələri

• nəqliyyat problemləri

• proqram və xidmət çatışmazlığı

• damğalanma

• maddi vəziyyət

• Erkən yaşda inkişaf proqramlarına və xidmətlərinə ayrılan kifayət qədər insan ehtiyatı yoxdur;

• Ev ziyarət proqramları yaxşı işləyir, amma elmi dəlillərimiz azdır;

• Uşaqlar məktəbə getdikdə hamısı eyni yetkin inkişaf səviyyəsinə malik olmur.

Mütəxəssislərin bu amilləri qiymətləndirməsinə kömək etmək üçün onları dörd kateqoriyaya ayırdıq:

• Ətraf Mühit faktorları

• Bioloji amillər

• Şəxslərarası münasibətlər

• Erkən uşaqlıq mühitləri və təcrübələri 

Hər kateqoriyanı göstərmək üçün nümunələr də əlavə etdik.

Ətraf Mühit faktorları

Yaşayış yeri

• Uşağın oynamaq və araşdırmaq üçün yeri varmı? 

• Uşağın oynaya biləcəyi bir park kimi yaşıl sahələr varmı? 

• Yeni məhəllələr planlaşdırarkən cəmiyyət bu barədə məlumatlandırılırmı?

• Xəstəlik faktorları varmı, məsələ, rütubət, kif?

• Təhlükəsizliyin və ətraf mühitin çirklənməsinin dərəcəsi necədir?

• Aztəminatlı ailələr üçün mənzil yardımı varmı?

• Ailənin maddi çətinliyi və ya yüksək borc yükü varmı?

• Ehtiyacı olanlar üçün sosial yardım proqramları və müavinətlər  mövcuddurmu?

Məşğulluq

• Valideynləri işləyərkən uşağın keyfiyyətli dayə xidməti varmı?

• Dayə xidməti, xüsusən də valideyn tək olduqda ailə üçün stres mənbəyidirmi?

• Cəmiyyətdə işsizlik səviyyəsi yüksəkdirmi?

• Gəlir bərabərsizliyi varmı?

• Ailə üzvlərinin sabit və uyğun işi varmı?

Təhsil

• Uşaqla kitab oxuyub, oyun oynayan varmı?

• Ailə üzvlərinin təhsil səviyyəsi nə qədərdir?

• Valideynlər uşaqların təhsilinə cəlb olunurmu?

• Yeniyetmələr arasında məktəbdən yayınma ilə mübarizə və təhsillərini yaxşılaşdırmağa yönəlmiş proqramlar varmı?

• Uşaq keyfiyyətli erkən uşaqlıq təhsili proqramına cəlb olunubmu?

• Ailənin keyfiyyətli erkən uşaqlıq təhsili proqramlarına çıxışı varmı?

Şəxslərarası münasibətlər

Şəxsiyyətlərarası münasibətlər uşaqlar üçün xüsusilə vacibdir, çünki onlar başqaları ilə ünsiyyət quraraq öyrənirlər. Göz təması, gülümsəmə və təqlid daha davamlı ünsiyyət və fikir mübadiləsi etməyə, valideynlərlə və uşaqlardan məsul olan digər insanlarla əlaqələri dərinləşdirməyə və əlaqələr şəbəkəsi qurmağa imkan verir.

Erkən uşaqlıqdakı mühit və təcrübələr

Bu elementlər əvvəlki nümunələrdə artıq qeyd edilmişdir. Erkən uşaqlıq dövründə ən vacib mühit baxıcının yaratdığı mühitdir. Uşaqların ifadələrinə necə cavab verməsi beyin əlaqələrinin inkişafına rəhbərlik edir və gələcək öyrənmənin təməlini qoyur. İlk təcrübələr bütün hissləri əhatə edir: toxunma, qoxu, dad, göz təması, eşitmə.

Uşaq sosial, emosional, dil, idrak və fiziki bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün bu tip təcrübələrə ehtiyac duyur. Bu təcrübələr simvolik düşüncə və fikirlər arasında əlaqə qurma, hissləri təcrübələrlə əlaqələndirmə və dünyanın necə işlədiyini anlama bacarığı əldə edənə qədər illər keçdikcə daha da mürəkkəbləşir. 

Mənbə

1. https://www.beststart.org/OnTrack_English/fr-2-facteurs.html