Nağıllar və xalq ədəbiyyatı uşaqların mənəvi tərbiyəsində mühüm rol oynayan vasitələrdir. Bu janrlar xalqın tarixi yaddaşını, həyat təcrübəsini və dəyərlərini gələcək nəslə ötürür. Uşaqlar nağıllarda qəhrəmanların davranışlarını müşahidə edərək yaxşı və pisi ayırd etməyi öyrənirlər. Məsələn, Tıq-Tıq xanım, Cırtdan kimi obrazlar fədakarlıq, dostluq və cəsarət kimi keyfiyyətləri təlqin edir. “Qurd və Keçi nağılı” ailə birliyini və ana qayğısını vurğulayır. Bu nağıllar vasitəsilə uşaqlara çalışqanlıq, səbr, doğruluq kimi dəyərlər aşılanır. Nağıl qəhrəmanlarının mübarizəsi uşaqların əzmli olmasını və çətinliklərə qarşı dayanıqlı davranmağı təşviq edir. Xalq ədəbiyyatı nümunələri, xüsusilə məsəllər və atalar sözləri qısa və təsirli şəkildə hikmət öyrədir. “Yaxşı dost dar gündə bəlli olar” kimi ifadələr uşaqlara dostluğun əhəmiyyətini anladır. Nağıllarda yer alan simvolik elementlər (qızıl alma, sirli meşə, ağsaqqal və s.) uşaqların təxəyyülünü inkişaf etdirir. Bu obrazlar həm də uşaqlarda yaradıcı düşüncəni və empatiya bacarığını gücləndirir. Müəllim və valideynlərin nağıl seçimi və izahı uşağın yaş səviyyəsinə uyğun olmalıdır. Nağıl sonrası sual-cavab, səhnələşdirmə və rəsmlə ifadə fəaliyyətləri uşağın fikirlərini ifadə etməsinə kömək edir. Xalq nağılları uşaqlarda vətənə, ailəyə və adət-ənənələrə bağlılıq hissini gücləndirir. Tədqiqatlar göstərir ki, nağıl dinləyən uşaqlarda nitq və sosial bacarıqlar daha tez inkişaf edir. Nağıl mühiti uşağın özünə inamını və daxili dəyərlərə bağlılığını artırır. Hekayənin axarı uşağın səbəb-nəticə əlaqələrini qavrama bacarığını formalaşdırır. Xalq ədəbiyyatının dili zəngin olduğu üçün uşaqlar yeni sözləri öyrənərək lüğət ehtiyatını artırırlar. Nağıl qəhrəmanlarının doğru seçimləri uşaqlar üçün davranış modeli olur. Uşaqlar bu nümunələrlə ailə və cəmiyyətə uyğun davranış formalarını mənimsəyirlər. Xalq ədəbiyyatının musiqi ilə müşayiət olunan formaları, məsələn, laylalar və bayatılar emosional inkişafı da gücləndirir. Laylalar uşaqlar üçün həm rahatlıq, həm də mənəvi təhlükəsizlik hissi yaradır. Qəhrəmanın çətinlikləri aşaraq uğura çatması uşaqlarda həyat sevgisi və ümid hissini artırır. Nağılların müsbət sonluğu uşaqların psixoloji sabitliyinə müsbət təsir göstərir. Ailə içində birgə nağıl dinləmə isə ailə münasibətlərini möhkəmləndirir. Uşaq bağçalarında nağıl günləri və xalq ədəbiyyatı guşələrinin təşkili bu prosesi daha məqsədyönlü edir. Fəal təlim metodları ilə bu materiallar kurikulumla inteqrasiya edilə bilər. Xalq ədəbiyyatına əsaslanan oyunlar və teatrlar uşaqların sosiallaşmasına və komanda işinə alışmasına şərait yaradır. Beləliklə, nağıllar və xalq ədəbiyyatı uşaqların mənəvi tərbiyəsinin formalaşmasında əvəzsiz resursdur.

Xalidə Həmidova

Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru