2019-cu il dekabr ayının ortalarında Çinin Uhan şəhərində başlayan kəskin tənəffüs sindromu koronavirus-2 ilə yoluxma nəticəsində yaranan bir xəstəlik – Koronavirus xəstəliyi-2019 (COVID-19) bütün ölkəyə və dünyaya yayıldı. COVID-19 olan uşaqların sayı da xeyli artmışdır. Uşaqlarda COVID-19 epidemiologiyası ilə bağlı məlumatlar toplansa da, müvafiq əhatəli hesabatlar hələ yoxdur. 

Koronavirus (CoVs) tək telli, zoonoz RNT viruslarının böyük bir ailəsidir. 2019-cu il yeni koronavirus (SARS-CoV-2) hal-hazırda ağır bir xəstəliyə səbəb olmaqdadır. Bu virus insanlarda əsasən tənəffüs və mədə-bağırsaq simptomlarına səbəb olur. 

Klinik təzahürlər ümumi soyuqlamadan bronxit, sətəlcəm, ağır kəskin tənəffüs çatışmazlığı sindromu, poliorqan çatışmazlığı və hətta ölüm kimi ağır hallara qədər dəyişir. SARS-CoV, MERS-CoV və SARS-CoV-2 uşaqlara daha az təsir edir və bu yaş qrupunda böyüklər ilə müqayisədə daha az simptom və daha az şiddətli xəstəliyə səbəb olur. İlkin dəlillər uşaqların böyüklər qədər SARS-CoV-2-yə yoluxma ehtimalının yüksək olduğunu, lakin simptomatik olma və ya ciddi simptomlar inkişaf etdirmə ehtimalının az olduğunu göstərir. Bununla birlikdə, virusun ötürülməsində uşaqların əhəmiyyəti qeyri-müəyyən olaraq qalır. Uşaqlarda böyüklər ilə müqayisədə daha çox mədə-bağırsaq simptomları olur. SARS-CoV olan uşaqların əksəriyyəti qızdırma ilə qarşılaşır, lakin bu digər yeni koronaviruslar üçün belə deyil. MERS-CoV-dan təsirlənən bir çox uşaq asimptomatikdir. 

Şiddətli kəskin tənəffüs sindromu koronavirusun səbəb olduğu COVID-19 pandemiyası, bu dövrdə insanlığı təhdid edən böyük bir ictimai səhiyyə böhranıdır. İnfeksiyanın ötürülməsi yoluxmuş damcıların tənəffüs yolu ilə və ya çirklənmiş səthlərlə birbaşa təmasda baş verir. Son 14 gündə beynəlxalq səyahət etmiş bütün simptomatik uşaqlarda, kəskin tənəffüs yolu xəstəliyi olan xəstəxanada yatan bütün uşaqlarda və təsdiqlənmiş bir hadisənin asimptomatik birbaşa və yüksək riskli təmaslardan şübhələnmək lazımdır. Klinik simptomlar daha az ifadə olunan burun simptomları olan hər hansı bir kəskin respirator virus infeksiyasına bənzəyir. Uşaqlarda xəstəlik daha yüngül görünür, ancaq vəziyyət dəyişir. Körpələr və kiçik uşaqlar böyük uşaqlara nisbətən daha ağır xəstələnirlər. Uşaqlarda ölüm nisbəti azdır. Diaqnoz RT-PCR ilə təsdiq edilə bilər (nazofarengeal və orofaringealdan). Sürətli diaqnostik testlərin hazırlanması üçün sürətli irəliləyiş aparılır ki, bu da test etmə qabiliyyətini artırmağa və test nəticələri əldə etmək müddətini azaltmağa kömək edəcəkdir. İdarəetmə əsasən dəstəkləyici qayğıdır. 

Sətəlcəm, ağır xəstəlik və kritik xəstəlik varsa, kəskin ağciyər zədələnməsi və şok,  yaxud çoxlu orqan disfunksiyası üçün xəstəxanaya qəbul və aqressiv müalicəni tələb edir. İnvaziv olmayan ventilyasiya və ya qızdırılan, nəmlənmiş, yüksək axınlı burun kanülü ilə oksigendən əvvəl erkən bir intubasiya seçilir, çünki bu, səhiyyə işçilərində infeksiya riskini artıran aerozollar yarada bilər. Xəstəxanadan sonra infeksiyanın yayılmasının qarşısını almaq üçün evdə 1-2 həftəlik təcrid tövsiyə oluna bilər. İndiyə qədər uşaqlar üçün heç bir peyvənd və ya xüsusi kimyəvi terapevtik vasitə təsdiq edilməyib.

Koronavirusa yoluxmaqdan və yaymaqdan necə çəkinmək olar?

• Əllərinizi tez-tez sabun və su ilə ən azı 20 saniyə yuyun; 

• Evə və ya işə gələndə həmişə əllərinizi yuyun. Sabun və su olmadıqda antiseptik vasitələrdən istifadə edin;

• Öskürəndə və ya asqıranda ağzınızı və burnunuzu salfetlə və ya dirsək bükümünüzlə örtün. İstifadə olunmuş salfetləri dərhal zibil qutusuna atın və sonra əllərinizi yuyun;

• Əlləriniz təmiz deyilsə, gözlərinizə, burnunuza və ya ağzınıza toxunmayın;

• Özlərini pis hiss edən insanlarla yaxın təmasdan çəkinin;

• İnsanların kütləvi toplaşdığı yerlərdən kənar durun;

• Evdə qalmağa çalışın.

Mənbələr

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32338347/

2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32310621/

3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32232980/