Uşaqlarda inkişaf ləngimələri uşağın fiziki, idrak, ünsiyyət, sosial, duyğu və ya davranış bacarıqlarına təsir edə bilər. Çox vaxt inkişafdakı ləngimələr bir uşağın inkişafının birdən çox sahəsinə təsir edir. Bəzi inkişaf gecikmələrinin müəyyən edilə bilən səbəbi var. Ancaq bir çox ləngimələrin səbəbi aydın deyil.

Koqnitiv ləngimə

Koqnitiv ləngimələr bir uşağın intellektual fəaliyyətinə mənfi təsir göstərə, uşağın öyrənmə çətinliklərinə səbəb ola bilər. Koqnitiv gecikmə olan uşaqlar da başqaları ilə ünsiyyətdə və oynamaqda çətinlik çəkə bilər. Bu cür gecikmə ensefalit kimi bilinən beyində ödem yaradan bilən meningit kimi bir infeksiya səbəbi ilə beyin zədəsi görmüş uşaqlarda ola bilər. Silkələnmiş körpə sindromu, qıcolma pozuntuları və Daun sindromu kimi intellektual inkişafa təsir edən xromosom xəstəlikləri də idrak gecikmə riskini artıra bilər. Əksər hallarda, bu cür gecikmənin açıq bir səbəbini müəyyənləşdirmək mümkün deyil.

Motor ləngimə

Motor bacarıqlarının ləngiməsi uşağın böyük əzələ qruplarını və kiçik əzələləri koordinasiya etməsinə mane olur. Böyük motor gecikmələri olan uşaqlar yuvarlanmaqda və ya sürünməkdə çətinlik çəkə bilər. Bu cür inkişaf ləngiməsi olan uşaqlar bacarıqsız görünə bilər və ya pilləkənlərlə yuxarı və aşağı getməkdə çətinlik çəkirlər. Kiçik motor gecikmələri olanlar kiçik əşyalardan istifadə zamanı və ya ayaqqabı bağlamaq və ya diş fırçalamaq kimi işlərdə çətinlik çəkə bilər.

Bəzi motor gecikmələri ətrafların qısalmasına səbəb olan akondroplaziya, serebral iflic və ya əzələ distrofiyası kimi əzələlərə təsir edən genetik şərtlərdən qaynaqlanır. Bunlara həmçinin ətrafların uzunluğundakı uyğunsuzluq kimi struktur problemlər səbəb ola bilər.

Nitq ləngiməsi

Bəzi nitq gecikmələri uşağın sözləri və ya anlayışları anlamaqda çətinlik çəkdiyi qəbuledici dil (anlama dili) pozuntularıdır. Nitq ləngiməsi olan uşaqlar rəngləri, bədən hissələrini və ya formaları təyin etməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Ləngimənin digər formalarında uşağın yaşına görə söz ehtiyatının az olur və mürəkkəb cümlələrin olduğu ifadə dili pozulur. Bu cür nitq ləngiməsi olan uşaq laqeydlik etdə, danışmaq və cümlələr qurmaqda yavaş ola bilər. Çox vaxt nitqində gecikmə olan bir uşağın qəbuledici və ifadə nitqi gecikmələri birləşir. Ağız əzələlərində zəiflik, yaxud dil və ya çənə hərəkətində çətinlik kimi bir oral-motor problemi olan, nitqə mane olan hallar, nitqin pozulması kimi tanınır.

Uşaqlarda beyin zədələnməsi, genetik sindrom və ya eşitmə itkisi kimi səbəblərdən nitq gecikmələri ola bilər. Digər nitq ləngimələri, stimul olmaması, ailədə uşağın nitqinin inkişaf etdirilməməsi kimi ətraf mühit faktorlarından qaynaqlanır. Ancaq bir çox vəziyyətdə uşağın nitq ləngiməsinin səbəbi bilinmir.

Mənbə

1. https://nyulangone.org/conditions/developmental-delays-in-children/types