Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fizioloji xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, məşq performansının tempi tədricən yavaşlamalıdır. Məsələn, qaçdıqdan sonra əvvəlcə tədricən yavaşlama ilə sürətlə gəzinti verilir və atladıqdan sonra yerində gəzmək təklif olunur. Bədəni nisbətən sakit vəziyyətə gətirmək üçün yük tədricən artır və azalır. Buna görə səhər məşqlərindən sonra tənəffüs məşqləri etmək arzuolunmazdır, çünki yük yenidən artmağa başladığından ürək əzələsi yenidən işə daxil edilir.

Səhər qimnastikası son dərəcə faydalı olmasına baxmayaraq, həm müəyyən başlanğıc mövqelərinə, həm də məktəbəqədər uşaqlar üçün hərəkətlərin seçilməsinə əks göstərişlər var.

1. Kiçik əzələləri gücləndirmək üçün hərəkətlər (əl, barmaqlar) böyük əzələ qruplarını əhatə edən məşqlərə daxil edilir və ayrıca verilmir. Məsələn, biləyin bir yumruğa bükülməsi, qolların yanlara, yuxarı qaldırılması ilə birləşdirilir.

2. Uşaqlarda həddindən artıq yüklənməmək və yorğunluğa səbəb olmamaq üçün məşqlər seçilir. Birtərəfli, monoton hərəkətlərdən istifadə edilmir. Bütün bədən və ya onun ayrı-ayrı hissələri uzun müddət bir vəziyyətdə qalmamalıdır (məsələn, uzun müddət qollarınızı irəli uzatmaq tövsiyə edilmir). Bu cür statik yüklərlə əzələlərə və sümüklərə qan axını pozulur və əzələ yorğunluğu meydana gəlir.

3. Güc məşqləri yerinə yetirmək tövsiyə edilmir, məsələn, qolları bükmək, çünki eyni zamanda, bədənin bütün əzələləri işləyir və uşağın çiyin qurşağının əzələlərinə, tənəffüs və ürək-damar sistemlərinə çox yük verilir, şübhəsiz ki, zərərlidir.

4. Uşaqlar hərəkətləri ayrı-ayrı keçidlərə parçalamağı bacarmırlar, məşqləri bir bütün olaraq qəbul edirlər. Buna görə də, məktəbəqədər yaşlı uşaqların gimnastikası əsasən hərəkətlərə əsaslanır, onların düzgün həyata keçirilməsi böyük əzələ qruplarının (atlamalar, sıçrayışlar, əyilmələr və s.)

Çıxış vəziyyəti. Çıxış vəziyyətinin hərəkətlərinin düzgün yerinə yetirilməsi bədənin ümumi sabitliyinə təsir göstərir.

Bütün bədən üçün çıxış vəziyyətləri

Səhər məşqlərində əsas başlanğıc mövqeləri ayaq üstə oturmaqdır.

Çıxış vəziyyəti "yerdə oturmaq" ilə hərəkətlər yalnız isti döşəmə və ya xalça olduqda həyata keçirilə bilər. 

Ayaqları üçün çıxış vəziyyət

Əsas duruş. Bu duruşda baş, gövdə və qıçlar düz saxlanılır, onurğa sütunu öz fizioloji əyriliklərini saxlaya bilir, dabanlar bir yerdə, ayaq pəncələri bir az aralı olur, qollar bədənə sıxılır, çiyinlər nisbətən arxaya gedir.

Əsas duruşda bədən çox da böyük olmayan əzələ gərginliyi altında olduğuna baxmayaraq tənəffüs və qan dövranı normal fəaliyyət göstərir.Məktəbəqədər yaşda uşaqların sümükləri elastiki olur, əzələləri zəif inkişaf edir. Ona görə də ağırlıq mərkəzi bir düz xətt üzərindən keçməzsə sümük və qamət əyrilikləri meydana çıxa bilər. (şəkil 1).

 Şəkil 1, 2

Ayaqları çiyin enində olduğu bir duruş, ayaqları bir-birinə paralel qoyulur. Belə bir dayaq ən böyük sabitliyi və bədən ağırlığı təzyiqinin əzalara doğru paylanmasını təmin edir, yastıdabanlığın qarşısını almağa kömək edir. Bu duruş bütün qruplarda istifadə olunur (şəkil 2).

Əllər üçün çıxış vəziyyəti

Çıxış vəziyyəti. Hərəkətlərin icrasına, məqsədəuyğun çıxış vəziyyətindən başlanması, onun düzgün və asan icrasına kömək etməklə, bədənin nəzərdə tutulmuş hissəsinə yaxşı təsir göstərir. Məsələn, biz qamətin düzgün inkişafına nail olmaq istəyiriksə, bu məqsədlə seçilmiş hərəkətlərin yerinə yetirilməsi üçün müvafiq çıxış vəziyyəti seçməliyik. Müxtəlif çıxış vəziyyətlərindən asılı olmayaraq başı düz saxlamalı irəliyə, müəyyən nöqtəyə baxmalı, çiyinləri qaldırmamalı, lakin azca arxaya aparmalı, bədəni gərginləşdirməməli, gövdə düz saxlanılmalı, tərəflərə (sağ, sol, irəli, arxa) əyilməməli, döş qəfəsi isə irəli çıxmamalı, nəticə etibarı ilə bunlar fiziki qabiliyyətlərini yüksəldir.

(Artan çətinlik qaydasında düzülmüşdür)

1. Əllər sərbəst şəkildə endirilir, çiyinlər bir qədər geri çəkilir (şəkil 3).

  şəkil 3.

1. Əllər arxada - əllər arxada sərbəst şəkildə , bir əl digər əli tutur. Bir əlinizi digərinin dirsəyinə sarmağınız tövsiyə edilmir. (şəkil 4).

şəkil 4.

1. Əllər beldə (və budda deyil) - dirsəklərdən əyilmiş hər iki əl beldədir, dörd barmaq bir-birinə birləşmiş, baş barmağı - geriyə, çiyin arxaya dartılmış (şəkil 5).

1. Dirsəklərdə əyilmiş qollar - dirsəklərdən əyilmiş hər iki qol önə üfüqi vəziyyətdə qalır. Barmaqlar bir-birinə (içəriyə) və ya aşağıya (yerə tərəf) baxaraq ovuclara yumruqlara bükülür. Çiyinlər arxaya çəkilir, kürək sümükləri bağlanır (şəkil 6).

1. Düzləşdirilmiş qollar arxaya uzadılır. Barmaqlar bir-birinə keçirilir (yumruqlara bükülə bilər), ovuclar bir-birinə baxır, kürək sümükləri bağlanır (şəkil 7).

1. Sinə önündə əllər - qollar dirsəklərdə bükülmüş, əllər sinə qarşısında, çiyinlərin bir az altındadır, dirsəklər çiyin hündürlüyündə, barmaqlar yumruqlara bükülür və ya uzanır, ovuclar aşağıya baxır (şəkil 8).

1. Əllər yanlara - qollar çiyinlərin hündürlüyünə qədər yanlara qaldırılır. Ovuclar aşağıya, irəli və ya yuxarıya baxır (şəkil 9).

1. Əllər yuxarı - qollar yuxarıya doğru uzanır, ovuclar bir-birinə baxır (içəriyə) və ya irəli (şəkil 10).

Nəfəs gimnastikaları

Bildiyiniz kimi nəfəs alma, istifadə olunan havanı təzə, oksigenlə zəngin hava ilə əvəz etmək, ağ ciyərləri havalandırmaqdan ibarətdir.

1. Uşağa düzgün nəfəs almağı öyrətmək üçün uşaqlara çox miqdarda oksigen tədarük etməsi və yığılmış karbon qazını çıxartması lazımdır. Belə bir ehtiyac, əzələ enerjisinin böyük bir xərclənməsi ilə ortaya çıxır, məsələn, qaçarkən, tullanarkən. Məktəbəqədər yaşdan etibarən uşaqlara burun ilə nəfəs almağı öyrətmək lazımdır. Burundan nəfəs alarkən, burun dar kanallarından keçən hava istilənir, tozdan təmizlənir, burun dəliklərindən kirpiklər sayəsində ciyərlərə isti və təmiz hava daxil olur.

Ağızdan nəfəs aldığınız zaman hava birbaşa ağ ciyərlərə keçir. Bu, infeksiyaya yoluxma şansını artırır. Eyni zamanda, sinə və ürək zəif inkişaf edir və ağciyərlərin həyati qabiliyyəti ümumiyyətlə aşağı düşür.

2. Məktəbəqədər yaşda olan uşaqlar onlardan bir az səy və gərginlik tələb edən qeyri-adi hərəkət edərkən nəfəslərini tutma meyli var. Buna görə də, uşağınıza məşqlər edərkən nəfəsini idarə etməyi öyrətmək vacibdir. Bunun üçün gimnastik məşqlərə səslər və ya məşq modelinə uyğun sözlər müşayiət olunur. Tənəffüs sinə genişlənməsi və qarın əzələlərinin rahatlanması anına təsadüf edir. 

3. Uşaqlara ağciyərlərdəki havadan istifadə etməyi, tənəffüs əzələlərinin işini tənzimləməyi öyrətmək vacibdir. Bu havanın istifadəsi danışarkən və xüsusən oxuyarkən böyük əhəmiyyətə malikdir. Tənəffüs çox tez aparılır və sonra hava ağciyərlərdə saxlanılır və səslər səsləndikdə tədricən ekshalasiya olunur.

Bəzi məşqlər iki addımda edilə bilər - yavaş və sürətli. Yavaş tempdə, uşaqlar düzgün nəfəs almağı öyrənirlər; uşaqların aktivliyini artırmaq üçün sürətli temp verilir.

Səhər gimnastka vaxtları :

Körpələr qrupu -5 dəq. (4-5 tapşırıq)

Orta qrup -5-7 dəq. (6-7 tapşırıq )

Böyük qrup- 6-8 dəq. ( 7-8 tapşırıq)

Məktəbəhazırlıq qrupu- 8-10 dəq. (9-10 tapşırıq )

Mənbə 

1. X.Həmidova və b. Təlim-tərbiyə və inkişaf prosesinin həyata keçirilməsi (m. Hnsı oyu və b. Təlim-tərbiüçün ), Dərs vəsaiti, ARTN, ARTiti,  b. Tə- 2020