Sizin necə düşünməyinizdən asılı olmayaraq ailəniz artıq müəyyən qaydalarla yaşayır. Əşyaları ətrafa səpələmək olarmı, yoxsa mütləq müəyyən edilmiş yerlərdə yığmaq lazımdır? Ailə üzvləri mübahisədə bir-birlərinə səslərini ucalda bilərmi, yoxsa evinizdə qışqırmaq yersiz bir şeydir? Ailədə kim süfrə açır, kim qab-qacaqları yuyur, kim evin tozunu silir?

Bu və digər qeyri-rəsmi razılaşmalar ailənizin həyatını bugünkü vəziyyətə gətirir. Ancaq bu qaydalar yüksək səslə deyilənə qədər gərginlik və mübahisələrə səbəb ola bilər. Səslənməyən qaydalar valideynin uşaqlara qarşı iddialarına çevrilir. Əvvəllər bilmədiyi bu qaydalara görə uşaqların töhmət alması onlarda inciklik və ədalətsizlik hissinə səbəb olur.

Ailə qaydalarını səsləndirmək nə üçün vacibdir?

Qaydaların formalaşdırılması bütün ailə üzvləri, o cümlədən uşaqlar üçün başqalarının hisslərini incitmədən öz sərhədlərini müəyyənləşdirməyi öyrənmək imkanıdır. Həm də yaxınlarınızı təlabatlarınız haqqında məlumatlandırmağı öyrənin, bu isə özünüzə və ailə iqliminə diqqətin əsas tərkib hissəsidir.

Ailə qaydaları bir-birinizə qayğı göstərməyin ən yaxşı yollarını sizə xəbər verir. Çox vaxt “başqa hansı qaydaları əlavə etməliyik?” sualına cavab olaraq, hətta qaydalar belə ortaya çıxmır, ancaq ailə üzvünün nəyi itirdiyi və ya onu narahat edən şeylər barədə müraciətlər edilir. Məsələn, uşaqlar “səhvlərə qarşı yumşaq olmaq” və ya “kiçik uğurları belə tərifləmək” kimi qaydaları təklif edə bilərlər. Bu, valideynlər üçün uşağın sevgi və dəstəyinin kifayət qədər olmamasına işarədir. Aşağıdakı gündəlik vəziyyəti təsəvvür edin: ananın qabları on dəqiqə ərzində yuması normaldır, lakin uşaq bu proseduru yarım saat ərzində edir. Bir ana üçün belə "lənglik" qıcıqlanmaya səbəb ola bilər: "o, tənbəl böyüyür və ya qəsdən məni əsəbiləşdirmək üçün hər şeyi yavaş-yavaş edir!"

Xülasələşdirsək, ilk baxışdan, tamamilə əhəmiyyətsiz məişət problemləri, sonradan münaqişə və qalmaqallara çevrilər, bəzən isə aqressivliyin formada ailə üzvləri arasında yığılan gərginlik yaradar.  Ola bilsin ki, əvvəllər uşaqlarla fincanın təmiz görünməsi kimi  sadə müzakirələr etməmisiniz. Elədirsə başlamağın lap vaxtıdır.

Ailədə qaydalar haqqında necə danışmaq olar?

Ailə qaydalarının müzakirəsi xüsusən də ailə üzvlərinin bir-birinə iddiası olduğu hallarda asanlıqla mübahisəyə çevrilə bilər. Buna görə də, qaydaları müzakirə edərkən, bir-birinizlə “Mən-mesajlar” adlanan dildə danışmağa cəhd etmək vacibdir.

Məqsədiniz ehtiyaclarınızı və hisslərinizi çatdırmaqdır, digərini günahlandırmaq deyil. “Siz həmişə əşyalarınızı ətrafa atırsınız” kimi ifadələr işlətməməyə çalışın. Bunun əvəzinə özünüz haqqında danışın. Yeni qayda tətbiq etmək üçün bu ifadədən istifadə edə bilərsiniz: “Əşyalar ətrafa səpələnəndə əsəbləşirəm. Ona görə də aşağıdakı qaydanın yaradılmasını təklif edirəm”.

Ailədə gərginlik kifayət qədər yüksəkdirsə, əvvəlcədən gündəmə gətirmək istədiyiniz qaydaların siyahısını düşünün. İttiham kimi səslənmədiyinə əmin olmaq üçün onları öz-özünə mesaj dilində ifadə etməyi məşq edin; əks halda qaydaları müzakirə etmək faydasız olacaq və yalnız münaqişələri daha da gücləndirəcək.

Bütün ailə qaydaların siyahısını necə tərtib edə bilər?

Bütün ailə üzvlərinin bir araya toplaşarq və qaydalar siyahısını müzakirə edə biləcəyi vaxt seçin.

Yaxşı olar ki, həftənin beşinci gününün axşamı və ya hər şeyin artıq bitdiyi istirahət rejiminə keçmədiyiniz hər hansı başqa gündə də olsa müzakirə aparırsız.

Bütün ailə üzvlərini hazırda ailənizdə qüvvədə olduğunu düşündükləri qaydaları yazmağa çağırırsız. Onlar ailə həyatının müxtəlif sahələrinə aid ola bilər, məsələn:

• ev təsərrüfatına aid vəzifələrinin bölüşdürülməsi;

• ailə üzvləri arasında ünsiyyət;

• gündəlik iş rejiminin müzakirəsi;

• elektron qadcetlərdən istifadə.

Siyahılar hazır olduqda, onları müzakirə edin. Yalnız bir ailə üzvünün siyahısında olan qaydalara diqqət yetirin. Bəlkə başqaları sadəcə olaraq bu qaydanın dolayı mövcud olmasına əhəmiyyət vermədilər?

Sadalanan qaydalardan hansını ailəniz üçün faydalı hesab etdiyinizi və ümumi siyahıya daxil olmaq istədiyinizi, həmçinin hansıların əlavə olaraq tətbiq edilməsinə ehtiyac olduğunu razılaşdırın. Həyatın bütün sahələrini ən xırda detallarına qədər tənzimləmək lazım deyil. Ən ağrılı və sizə həqiqətən vacib görünən barədə razılaşmaq kifayətdir. Başlanğıc üçün 10-20 qaydalar dəsti kifayət edəcəkdir.

Sonda kimin kimin qaydaları ailə siyahısına düşür?

Yekun siyahınız mütləq uşaqların təklif etdiyi qaydaları ehtiva etməlidir. Bu, onlara qaydalar toplusunun yaradılmasında iştiraklarını hiss etməyə imkan verəcək və onların həyata keçirilməsində daha məsuliyyətli olmağa kömək edəcəkdir. İdeal olaraq, siyahıda ailə üzvlərinin hər birindən bərabər sayda qaydalar olmalıdır. Əks halda elə çıxa bilər ki, evdən kiminsə səsi heç eşidilməyib.

Müəyyən edilmiş qaydalar bütün ailə üzvlərinə şamil olunsa yaxşıdır. Razılaşın, evdə ondan başqa heç kim əlində kitab tutmasa, uşağın oxumağı sevməsini gözləmək qəribədir. Eynilə, əgər valideynlər uşağa kompüter oyunları oynamağa qadağa qoyarsa, eyni zamanda atası onun qarşısında saatlarla oynayırsa, o, ədalətsiz, birtərəfli tələb kimi bir qayda yaşayacaq.

Bütün ailə üzvləri üçün ailə qaydalarına necə riayət etməlidir?

Əlbəttə ki, bütün razılaşdırılmış qaydalara ciddi riayət etməklə yaşamaq çətindir. Ancaq yenə də bu qaydalara əməl olunmasını istəyirsinizsə, onları mərhələlərlə ailə həyatında tətbiq edin. Birincisi, üç-beş əsas qaydaya əməl etməyə razılaşın; sonra, bir neçə aydan sonra, müvəffəqiyyətlə davam etsə, daha bir neçəsini əlavə edin.

Qaydalara əməl etməməyin nəticələrini müzakirə edin. Bu cəza ilə deyil daha doğrusu, səbəb-nəticə qanunu ilə bağlıdır. İş yerində, əgər layihəni vaxtında təqdim etməsəniz, bonus qazanmayacaqsınız. Eynilə, ailə qaydalarına məhəl qoymamağın da nəticələri olmalıdır.

Qaydalar toplusunu gözəl bəzəyin və görkəmli yerə asın. Onun dizayn prosesinin özü ailəni birləşdirən maraqlı yaradıcılıq aktına çevrilə bilər.

İstənilən halda, ailə qaydaları haqqında danışmaq üçün vaxt ayırmaq ailənin rifahına böyük sərmayədir. Bəlkə də sizə daha çox fayda verən qaydaların özləri deyil, onları hazırlayarkən bir-biriniz haqqında öyrəndiklərinizdir. Bəzi şeylərin yüksək səslə deyilməsi ailə üzvləri arasında gərginliyi aradan qaldıracaq və ailə mühitini yaxşılaşdıracaq.