İmmunoprofilaktika yoluxucu xəstəliklərə qarşı müdafiə metodudur, əhalinin sağlamlığı, eləcə də sanitar-epidemioloji salamatlığının qorunması məqsədilə həyata keçirilir. Yoluxucu xəstəliklərə qarşı immunitetin yaradılması üçün müxtəlif immunoloji preparatlardan (vaksinlər, anatoksinlər və s.) istifadə olunur. Ölkəmizdə istifadə edilən bütün peyvənd materialları Səhiyyə Nazirliyi Dərman Vasitələrinin Analitik Ekspertiza Mərkəzində müayinədən keçirilir və tam təhlükəsizdir.

Peyvəndlərin aparılması nəticəsində ölkəmizdə poliomielit xəstəliyi ləğv edilmiş, difteriya, tetanus, göyöskürək, məxmərək xəstəlikləri azalmış, hətta demək olar ki, yox dərəcəsindədir. AAP (America Pediatrik Akademiyasının) məlumatına görə vaksinoprofilaktika nəticəsində hər il dünyada 4,5 milyon insan ölümdən xilas olur. Peyvəndlərin aparılması Milli Peyvənd Təqviminə əsasən həyata keçirilir. Peyvənd təqvimi 1994-cü ildə təsdiq edilib. Sonradan təqvimə əlavələr olunub.

Xəstəliklərdən qorunmanın ən effektiv yolu vaksinasiyadır. Hal-hazırda ölkəmizdə hepatit B, vərəm, difteriya, göyöskürək, tetanus, poliomielit, B tip hemofil infeksiya, pnevmokok, qızılca, parotit, məxmərək xəstəliklərinə qarşı peyvəndlər aparılır. Peyvənd yalnız tam sağlam uşağa vurulur. Bunun üçün öncədən uşaq pediatr və nevropatoloq tərəfindən müayinə olunmalıdır. Nəticədə birlikdə verilən qərara əsasən uşağa peyvənd vurulur.

Peyvəndlərdə müvəqqəti əks göstərişlər bunlardır: 

• Kəskin respirator infeksiya (KRİ)
• Xroniki xəstəliklərin kəskinləşməsi

Kəskin respirator infeksiya və kəskin bağırsaq infeksiyası keçirmiş uşaqlara hərarət normaya düşdükdən sonra peyvənd etmək olar. Xroniki xəstəliyi olan uşaqlara peyvəndlər remissiya dövründə vurulur (yəni kliniki və laborator göstəricilər norma daxilində olanda).

Bütün vaksinlər üçün mütləq əks göstərişlər bunlardır:

• Əvvəlki peyvəndə kəskin reaksiya və ya postvaksinal ağırlaşma
• Birincili immunodefisit vəziyyətlər (immunosupressiya)
• Bədxassəli törəmələr
• Hamiləlik

Peyvəndlərin yan təsirləri iki qrupa bölünür: yerli və ümumi

Yerli reaksiyalar peyvənd yerində qızartı, şişkinlik, səpkilər və ağrı hissi ilə özünü büruzə verir. Ümumi reaksiyalar isə hərarətin yüksəlməsi, halsızlıq kimi əsas simptomlarla özünü büruzə verir. Adətən bu reaksiyaların peyvənd vurulduqdan sonra 3 gün müddətində davam etməsi normal sayılır. Ümumiyyətlə peyvəndlərin yan təsirləri barəsində pediatr öncədən valideynləri məlumatlandırmalıdır və 3 gün müddətində yan təsirlər keçməsə, həkimlə əlaqə saxlamalarını bildirməlidir.

Peyvəndlər uşaqlarımızı ağır, ölümcül hətta bəzən əlilliyə gətirib çıxaran xəstəliklərdən qoruyur. Bəzən valideynlər peyvəndlərin yan təsirlərindən qorxaraq imtina edirlər. Nəzərə almaq lazımdır ki, peyvəndlər uşaqlarınızı ağır infeksion xəstəliklərdən və onların fəsadlarından (iflic, sonsuzluq, ensefalit və s.) və ölümdən qoruyur.

Azərbaycan Respublikasının Milli peyvənd təqvimi

Vüsalə Əliyeva

Pediatr, UNİCEF-in milli təlimçisi