Bəzən uşaqlar gecələr yuxudan oyanmadan ağlayırlar və bu fakt valideynlərdə onların sağlamlıqlarında problem olduğu fikrini yaradır. Yeni doğulmuş uşağın yuxusu məktəbəqədər uşağın yuxusundan xeyli fərqlənir.

Yeni doğulmuş körpələr yuxu vaxtlarının təxminən yarısını yuxunun "sürətli fazasında" keçirdirlər. Bu mərhələdə beynin inkişafı və böyüməsi prosesləri baş verir. Eyni zamanda körpə müxtəlif səslər çıxara, sızlaya, qollarını hərəkət etdirə, əmizdirməni təqlid edə, göz almalarını hərəkət etdirə bilər. Yuxunun bu mərhələsində uşaq birdən ağlaya və eynilə qəfil dayanıb yatmağa davam edə bilər. REM yuxusu dərin deyil, körpə ən kiçik səs-küydən dərhal oyana bilər. Yuxunun dərin fazasına daxil olmaq üçün körpə tez-tez əmmə refleksini həyata keçirməlidir: ya döşə qoyulmalı, ya əmzik və ya su verilməli, yaxud süd ilə butulkadan istifadə edilməli.

Bir yaşa qədər uşaqlar müxtəlif böhran dövrlərindən keçə bilərlər. “Uşaq niyə ağlayır?” sualına cavab vermək üçün onun sinir sisteminin də stressə məruz qaldığını xatırlamaq lazımdır. Bu vəziyyətdə körpəyə nə kömək edəcək? Uşağın emosional vəziyyətinə nəzarət etmək, yuxu rejiminə və yaşa uyğun olaraq yuxu üçün lazımi şəraitə əməl olunmasına nəzarət etmək lazımdır. Uşaq yuxuda ağlayırsa (və ağlama isterik, bezdirici, yorucu, uzun deyil) uşağı oyatmağa ehtiyac yoxdur, o, öz-özünə sakitləşəcək. Ağlaması uzun və isterikdirsə uşaq öz-özünə oyanacaq, onu sakitləşdirmək, yatızdırmaq, qidalandırmaq və ya ona bir az su vermək lazımdır. Yuxu və oyaqlıq uşağın psixoloji vəziyyətindən və gündüz aktiv oyunlarından asılıdır. Bu, uşağın sinir sisteminin həddindən artıq stimullaşdırılmasına səbəb ola bilər ki, bu da sonradan şıltaqlıq, isterika və ya yuxuda ağlama şəklində özünü göstərir. Ayrıca, yuxuda ağlamaq, uşağın stresli hadisələrə reaksiyası ola bilər - məsələn: yer dəyişmə.

Əgər belə bir problem uzun müddətdir müşahidə olunursa, bunun səbəbi uşağın şüuraltı qorxusunda, kabusa çevrilməsində ola bilər. Bu fenomen məktəbəqədər uşaqlar arasında olduqca yayılıb. Çox vaxt qorxulu yuxular stress fonunda baş verir. Bəzi hallarda uşaqlar adətən gecə qorxusu adlanan vəziyyətlə qarşılaşırlar. Bu, artan narahatlıq, ağlama və sızıltı ilə müşayiət olunan bir uşağın natamam oyanması vəziyyətidir.

Gecə qorxusu vəziyyətində uşaq qəflətən yataqdan atlaya, qışqıra və ya mənzildə məqsədsiz gəzə, eyni zamanda suallara cavab verməyə və nəsə mızıldana bilər. Gecə qorxularının baş verməsi də stresslə əlaqələndirilir. Bundan əlavə, onlar yüksək temperatur fonunda da baş verə bilər. Baxmayaraq ki, gecə qorxuları valideyinləri çox qorxudur-gecə qorxuları, bir qayda olaraq, təhlükəli deyil. Ancaq istənilən şəraitdə onlara səbəb olan səbəbi tapmaq lazımdır.

Körpənin yuxuda ağlamasına səbəb ola biləcək başqa bir ümumi səbəb anadangəlmə Moro refleksidir. O, qolların titrəməsi və arxaya atılması ilə özünü göstərir, nəticədə körpə özünü oyada bilir.

Narahat yuxu və ağlamanın səbəbi uşağın aclığı hiss eləməsi, uşaq bezinin dolması da ola bilər. Belə zamanlarda körpəni oyatmamaq üçün parlaq işıqları yandırmamaq və danışmamaq şərti ilə bezi və paltarı dəyişdirin, lazım olduqda uşağı qidalandırın.

Bir uşağın ağlaması əvvəllər yaxşı yuxu fonunda görünürsə, tez-tez olur və uzun müddət davam edirsə, bir pediatrla məsləhətləşmək lazımdır. Həkim, ağlama səbəbinin patoloji ilə əlaqəli olmayan ağrı olub-olmadığını müəyyən etməyə kömək edəcəkdir. Bu mədə ağrısı və ya diş çıxması da ola bilər.

Uşağın rahat yuxusu yuxunun şəraitindən asılıdır:

• bu 18-22 dərəcə hava istiliyi, rütubət - 40-60% deməkdir. Çünki quru hava çox vaxt narahat yuxuya səbəb olur;
• uşaq otağını yatmazdan əvvəl havalandırın;
• birlikdə uşağın müstəqil yandıra biləcəyi bir gecə işığı seçin;
• yatmazdan əvvəl səs-küylü və aktiv oyunları, cizgi filmlərinə baxmağı və qadcetlərdən istifadə etməyi istisna edin;
• ailədə yatmağa hazırlaşma ritualları həyata keçirin (məsələn, uşağın yatağında daha uzun müddət kitab oxumaq, şeirlər söyləmək, uşaq mahnıları oxumaq, sakit musiqi dinləmək);
• yatmaq üçün sevimli oyuncaq alın (toxunma təması sayəsində, yatmaq üçün oyuncaqlar yaxınlıq və təhlükəsizlik hissinin formalaşmasına kömək edir).

Abuta Ağayeva

Nevroloq, UNİCEF-in milli təlimçisi