Uşaqlar analarından sevgi və e...
Ailələr körpələrinin qidalanmasına diqqət göstərdikləri kimi sağlam inkişaflarına qarşı da çox diqqətli olmalıdırlar. Məsələn, körpələr 3 aylıq olmasına baxmayaraq başlarını tuta bilmirsə, 6 aylıq olmasına baxmayaraq dayaqla otura bilmirsə, yatarkən kürəyini və üzünü çevirə bilmirsə hipotoniyadan şübhələnmək olar. Valideynlərin körpələrinin hərəkətlərini və ya hərəkətsizliyini diqqətlə izləməsi olduqca vacibdir.
Əzələ hipotoniyası dedikdə əzələ gərginliyinin azalması başa düşülür. Hipotonik uşaq dedikdə əzələ tonusu zəif olan, süst uşaq başa düşülür. Bu o deməkdir ki, körpə əzələlərini idarə edə bilmir, bədənini dik tuta bilmir (boş uşaq), yaşına görə etməsi lazım olan hərəkət səviyyəsinə çata bilmir (məsələn, başını tuta bilmir, otura bilmir və s.). Belə körpələrdə tez-tez motor gerilik müşayiət olunur.
Hipotoniyanın ən ümumi səbəbi anadangəlmə əzələ xəstəlikləridir. SMA (Spinal Muscular Atrophy), “Werding Hoffman Disease” (onu təyin edən alimin adını daşıyır) ən ağır hipotoniya olan anadangəlmə əzələ xəstəliyidir. Əzələləri əhatə edən digəri "Duchen əzələ distrofiyası" kimi anadangəlmə əzələ xəstəliyidir.
Mərkəzi sinir sistemi (beyin və onurğa beyni) və periferik sinir sistemi (sinir kökləri, yollar, əzələ birləşmə bölgələri və əzələlər) ilə əlaqəli anadangəlmə və ya postnatal xəstəliklər körpələrin hipotoniyasında rol oynayır. Anadangəlmə metabolik xəstəliklər də hipotoniyaya səbəb ola bilər. Tiroid vəzin xəstəliyi (hipotiroidizm) və bəzi genetik sindromlar (Daun sindromu, Prader-Villi, Zellveger, Fragil X sindromu və s.) hipotonik körpə sindromuna səbəb olan şərtlərdir. Spinal əzələ atrofiyası, sinir-əzələ xəstəlikləri (miyasteniya) və əzələ xəstəlikləri hipotonik körpələrə səbəb olan xəstəliklərdir.
Yaşlarına görə hərəkət edə və inkişaf edə bilməyən körpələrin tanınması ilə bütün bu mümkün xəstəlik sahələri, pozuntunun səbəbini aşkar etmək və onu müalicə etmək üçün ətraflı araşdırmalar olmalıdır.
Ümumiyyətlə, əzələ xəstəliklərində zəka normal olur. Bəs ailələr hipotoniya baxımından hansı simptomlara diqqət yetirməlidir? Hipotoniyanın səbəbi anadangəlmədirsə, uşaq yeni doğulan kimi diqqətli bir nevroloji müayinə ilə başa düşülür. Bununla birlikdə, ailələrin diqqətini cəlb edə biləcək aşağıdakı xüsusiyyətlər hipotonik bir körpə olma ehtimalını göstərir və mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır:
- uşaq 3 aylıq olmasına baxmayaraq başını tuta bilmir;
- uşaq 6 aylıq olmasına baxmayaraq, dəstəklə otura bilmir və uzandıqda çevrilə bilmir;
- 9 aylıq olmasına baxmayaraq dəstək olmadan otura bilmir, oyuncağı əldən ələ ötürə bilmir;
- 12 aylığında qalxa bilmir;
- 18 aylığında hələ də yeriyə bilmir.
Ailələr, körpələrinin yuxarıda göstərilən aylarda etməli olduqları əzələ hərəkətlərini edə bilməməsinə diqqət etməli və erkən həkim müayinəsindən keçməlidirlər. Hipotoniya şiddətlidirsə, buna körpənin qidalanması da təsir edə bilər. Bu körpələrdə əzələ zəifliyi udma əzələlərinə təsir edərək qidalanmanı pozur və körpələrin udması çətinləşir, tez-tez qidanın ağciyərlərə düşməsi səbəbiylə uşaqlar ağciyər infeksiyasından əziyyət çəkirlər. Bu səbəbdən kilo alma da qeyri-kafi ola bilər. Pediatr bir körpənin hipotonik olduğunu asanlıqla anlaya bilər, ancaq dəqiq səbəb və müalicəni təyin etmək üçün mütləq bir uşaq nevroloquna müraciət etməlidir. Bundan əlavə, səbəbin genetik bir anadangəlmə xəstəlikdən qaynaqlandığını düşünürsə, bənzər bir vəziyyətlə yenidən qarşılaşmamaq üçün genetikə müraciət olunmalıdır.
Müalicə müayinələr nəticəsində qoyulan diaqnoza uyğun olaraq formalaşır. Diaqnoz hərtərəfli bir müayinə, beyin görüntüsü, elektromiyografiya (EMG) və lazım olduqda əzələ biopsiyası ilə qoyulur. Bəzi xəstələr steroid dərmanlarından faydalanırlar, amma tamamilə sağalma təmin edən xəstəliyə xas bir müalicə yoxdur. Lakin fiziki müalicə ilə inkişaf mərhələləri geridə olsa da, xəstə həmyaşıdlarına nə qədər yaxın ola bilərsə, o qədər uğurlu nəticələr əldə ediləcəkdir. Fiziki müalicədə gəzməyi asanlaşdırmaq üçün müxtəlif məşqlər və köməkçi avadanlıqlardan istifadə olunur. Hipotonik körpənin diaqnozu və müalicəsi kompleks şəkildə – pediatriya, uşaq neyrofiziki terapiyası, uşaq ortopediyası, genetika, maddələr mübadiləsi və inkişaf pediatriyasına daxil olmaqla aparılmalıdır.
Fiziki müalicə və reabilitasiya proqramı daha çox əzələləri və hərəkət sahələrini böyümə ilə gücləndirmək, əlaqədar beyin bölgələrini stimullaşdırmaq və xəstənin beyin-əzələ koordinasiyasını təmin etmək üçün tətbiq olunur. Bundan əlavə, hipotonikliyə əlavə olunan epilepsiya, əzələ spazmı, ferment çatışmazlığı kimi xəstəliklər dərman və əvəzedici terapiya ilə düzəldilməyə çalışılır və fərdin normal inkişafına nail olunur.
Mənbələr
Siddiqə Süleymanova
Nevroloq, UNICEF-in milli təlimçisi
Fikriniz
0
0