Qida, uşağın ehtiyac duyduğu bütün vitamin və mineralları almağın ən yaxşı yoludur. Meyvə, tərəvəz və tam taxıllı yeməklər, qida əlavələrinin təmin edə bilməyəcəyi lif və digər fitokimyəvi maddələri də təmin edirlər. Ancaq, müəyyən qidalardan kifayət qədər yeməyən və əlavələrə ehtiyacı olan bəzi uşaqlar vardır. Yediyimiz bir çox qidalar, məsələn, səhər yeməyi taxılları (cornflakes), meyvə şirələri vacib vitamin və minerallarla zənginləşdirilmişdir (qida etiketlərini oxumağı unutmayın). Uşağınız düşündüyünüzdən daha çox vitamin və mineral qəbul edə bilər. Bununla belə, əgər uşağınız bir və ya bir neçə əsas qida qrupundan kifayət qədər yemirsə, onun multivitamin əlavəsinə ehtiyacı ola bilər.

Əgər uşağınız az miqdarda ət və ya dəmirlə zəngin qidalar yeyirsə, o zaman dəmir tərkibli qida əlavəsi verilməlidir. Süd məhsulları və ya kalsiumla zənginləşdirilmiş qidalar rasionda yoxdursa, kalsium və vitamin D (uyğun doza üçün həkiminizlə məsləhətləşin) verilməlidir. Heyvan məhsulları (vegan) qəbul etməyənlərə əlavə olaraq vitamin B12 və dəmir, az və ya heç meyvə və ya tərəvəz qəbulu olmayan uşaqlara isə gündəlik multivitamin dəstəyi olmalıdır.

Amerika Pediatriya Akademiyası hesab edir ki, normal, balanslaşdırılmış pəhrizlə qidalanan sağlam uşaqlar vitamin əlavələrinə ehtiyac duymurlar. Vitaminlərin yüksək dozaları (məsələn, çox miqdarda A, C və ya D vitaminləri) toksik simptomlara səbəb ola bilər. Bu simptomlar ürəkbulanmadan səpgilərə, baş ağrılarına və bəzən daha ciddi tibbi problemlərə qədər dəyişə bilər.

Uşaqlara niyə D vitamini lazımdır?

D vitamini sümük sağlamlığını dəstəkləyir. Bədənin güclü sümüklərin qurulması və raxit xəstəliyinin qarşısının alınması üçün vacib olan yetərli miqdarda kalsium və fosforu mənimsəməsinə və saxlamasına imkan verir. Raxit, xüsusilə həyatın ilk iki ilində böyüyən uşaqlara təsir edə bilən sümük yumşaldıcı bir xəstəlikdir. D vitamini çatışmazlığı da böyük uşaqlarda, yeniyetmələrdə və böyüklərdə sümük qırıqları riskini artırır. Vitamin D immunitet sisteminin reaksiyasında da rol oynayır və psixi sağlamlıqla əlaqələndirilir. Tədqiqatlar göstərir ki, D vitamini çatışmazlığı olan insanların depressiyaya düşmə riski arta bilər.

Ümumi olaraq belə düşünülür ki, əgər uşağınız süd içirsə və çöldə oynayırsa, o, kifayət qədər D vitamini alır, elə deyilmi? Təəccüblüdür ki, bu belə olmaya bilər. Araşdırmalar göstərir ki, bir çox uşaq güclü və sağlam böyüməsində mühüm rol oynayan bu vacib vitamindən kifayət qədər qəbul etmir. Həyat tərzi dəyişiklikləri və günəşdən qoruyucu istifadə səbəbiylə amerikalıların təxminən 42%-də D vitamini çatışmazlığı var. 1-11 yaş arası uşaqların təxminən 15%-də D vitamini çatışmazlığı var. Körpələr üçün gündə 400 IU (Beynəlxalq Vahid),1 yaşdan yuxarı uşaqlar üçün gündə 600 IU D vitamini məsləhət görülür.

Uşaqlara balıq yağı verilməlidirmi?

Omeqa-3 və omeqa-6 yağ turşuları insan sağlamlığı və inkişafı üçün vacibdir. Ötən əsrdə omeqa-6 ilə zəngin qidaların (məsələn, bitki mənşəli yağlar) qəbulu artıb, omeqa-3 ilə zəngin qidaların (məsələn, balıq və balıq yağları) qəbulu isə azalıb. Sübutlar göstərir ki, omeqa-3 çatışmazlığı neyroinkişaf pozğunluqlarında, o cümlədən diqqət əskikliyi/hiperaktivlik pozğunluğu (DƏHP), disleksiya, dispraksiya, inkişaf koordinasiya pozğunluğu (DCD) və autizm spektri pozğunluqları (ASD) kimi xəstəliklərdə rol oynaya bilər. Bu vəziyyətlər qərb cəmiyyətlərində getdikcə daha çox yayılır, uşaqlarda yayılma nisbəti 10%-dən çoxdur.

Omeqa-3 yağ turşularının təhlükəsizlik profili ümumiyyətlə əlverişlidir. Potensial mənfi təsirlərə mədə-bağırsaq traktının pozulması (köpürmə, ağrı, ishal, gəyirmə, ürək yanması, ürəkbulanma), immun reaksiyanın dəyişməsi, qan təzyiqinin azalması və qanaxma riskinin artması (yüksək dozalarda) daxildir.

Tövsiyə olunan doza

Amerika Birləşmiş Ştatlarının Qida və Dərman İdarəsi, əməliyyatdan əvvəlki dövr də daxil olmaqla, gündəlik 3 q-dan az EPA DHA qəbulunu ümumiyyətlə təhlükəsiz hesab edir; daha çox qəbulu mənfi təsirlərin tezliyini artıra bilər. Balıq yağı ən tez 1 yaşında başlana bilər. Uşaqlar üçün doza tövsiyələri qəti şəkildə müəyyən edilməmişdir. Böyük miqdarda istehlak edilən yağlı balıqlar civə, polixlorlu bifenillər (PCB), dioksin və dioksinlə əlaqəli birləşmələr kimi potensial əhəmiyyətli miqdarda toksinlərə görə təhlükəli ola bilər. Bununla belə, əlavələr şəklində olan balıq yağı çox az civə və PCB və toksinlərin aşağı konsentrasiyasını ehtiva edir. Valideynlər hər hansı bir balıq yağı əlavəsinə başlamazdan əvvəl uşaqlarının pediatrı ilə məsləhətləşməlidirlər.

Şəbnəm Bağırova

Pediatr